کارشناسان «سلامت» از نقش آب در زیبایی میگویند
الهه رضاییان
سمیه مقصودعلی
حتما شما هم بارها از زبان کارشناسان سلامت و پزشکان مختلف شنیدهاید که باید دستکم روزی 8 لیوان آب بنوشید تا سلامت بدنتان را تضمین کنید؛ اما آیا میدانید کیفیت این آب چگونه باید باشد؟ آیا همین آب لولهکشی با درجه سختیای که دارد و حرف و حدیثهایی که گاه در موردش میشنویم، خوب است؟ از آنجا که سلامت پوست بهعنوان یکی از ارگانهای مهم بدن در گرو نوشیدن آب سالم است، پرونده «پوست، مو و زیبایی» این هفته را اختصاص دادهایم به این موضوع. با ما همراه شوید.
توصیهها و هشدارهای دکتر محمدعلی نیلفروشزاده متخصص پوست
پوستتان را با آب قلیایی بشویید
در گفتوگو با دکتر محمدعلی نیلفروشزاده، متخصص پوست و رئیس مرکز تحقیقات سلولهای بنیادی، سعی کردهایم به پاسخ این پرسش برسیم که آیا صرفا رطوبترسانی به پوست و مو اهمیت دارد یا اینکه نوع آبی که استفاده میکنیم هم مهم است.
به هر حال در بسیاری از مناطق تهران و ایران، آبی که در دسترس مردم است، ممکن است املاحی داشته باشد که به کمک دستگاههای تصفیه بتوان آنها را صافتر و سالمتر کرد. ولی آیا این کار برای پوست ما هم سودی دارد؟ پاسخ این پرسش را در این گفتوگو خواهید گرفت.
سلامت: این روزها از بسیاری میشنویم که آب قلیایی استفاده میکنند تا سلامت و جوانی پوست خود را حفظ کنند اما آیا آب قلیایی واقعا بهتر از آب لولهکشی است؟
باید ابتدا مشخص کنیم منظور از آب قلیایی چیست. آب به روشهای زیادی مثلا افزودن برخی ترکیبها میتواند قلیایی شود. آبی که منظور از قلیایی بودن آن pH بالای 7 است، آن هم با استفاده از فیلتر و افزودن برخی ترکیبها، از نظر علمی منفعت خاصی ندارد. آنچه در منابع علمی در مورد آن صحبت شده، آب یونیزه قلیایی است که با روند الکترولیز قلیایی شده باشد.
سلامت: این نوع آب قلیایی فوایدی دارد؟
بله، این آب قلیایی خواص آنتیاکسیدانی دارد و مطالعات علمی بسیاری اثبات کرده که این آب میتواند جلوی پیری پوست و بروز بسیاری از بیماریها از جمله دیابت، بیماریهای قلبی- عروقی، تصلب شرایین، ابتلا به برخی بیماریهای ژنتیکی و برخی بیماریهای پوستی مثل لیکنپلان و ویتیلیگو را بگیرد و حتی در پیشگیری از بروز برخی از انواع سرطان نقش دارد. البته تهیه این آب ساده نیست و معیارهای سنجشی دارد که باید به دقت رعایت شود.
سلامت: پس این آب در دسترس عموم مردم نیست.
نه، در برخی از کشورهای دنیا برخی از آبهای معدنی بسیار گرانتر از آبهای معدنی دیگر فروخته میشود که احتمالا آبهای یونیزه قلیایی هستند. در کشور ما این نوع آبها تولید نمیشود. در مورد فیلترهایی که ادعا میکنند قادرند چنین آبی تولید کنند هم باید کار تحقیقاتی انجام شود و اگر واقعا چنین تاثیری داشته باشند، مفید خواهند بود.
سلامت: حالا که آب یونیزه قلیایی در اختیار نداریم، چه آبی بخوریم که به سلامتمان کمک کند؟
آب لولهکشی در برخی از شهرهای ایران مخصوصا شهرهای جنوبی سختی بالایی دارد و بهتر است ساکنان این شهرها از آب معدنی به جای آب لولهکشی استفاده کنند اما آب تهران مشکلی ندارد. توصیه اصلی این است که روزانه 8 لیوان آب بنوشیم و حتی بطری آب را جلوی چشممان بگذاریم تا فراموش نکنیم. مهم این است که آب کافی به همه بافتهای بدن از جمله پوست برسد. حتی میتوان آب را جوشاند و سرد کرد و نوشید.
سلامت: مصرف آب با سختی بالا ممکن است چه مشکلاتی برای پوست و مو ایجاد کند؟
شستن مو با آبی که سختی آن بالاست، باعث کدری، بدحالتی و وز شدن موها میشود. در این شرایط بهترین کار، استفاده از مواد شوینده خنثی است؛ مثلا استفاده از صابونی که pH اسیدی دارد، میتواند باعث واکنش آب با ماده شوینده شود و موها را کدر و خشک کند.
سلامت: نوشیدن آب مهمتر است یا رطوبترسانی خارجی به پوست؟
تاکید ما همیشه بر مصرف آب و میوه و سبزی تازه است تا همه بافتهای بدن از جمله پوست آبرسانی شود اما اگر حفظ رطوبت پوست هم جدی گرفته نشود، پوست و مو آسیب میبینند و کمآب خواهند شد. نباید بگذاریم پوست خشک شود و آبی که در خود دارد از دست بدهد؛ به همین دلیل تاکید داریم پس از استحمام، دقیقا بعد از خشک کردن پوست و هنگامی که پوست هنوز رطوبت کافی دارد، از لوسیونهای مرطوبکننده استفاده کنید. این لوسیونها سدی حفاظتی روی پوست ایجاد میکنند که مانع هدر رفتن آب زیر پوستی و میان بافتی میشود. وقتی ساعتی از حمام رفتن گذشت و پوست خشک شد، استفاده از کرم مرطوبکننده فایده چندانی ندارد.
سلامت: قرار گرفتن در محیطهای مرطوب مثل سونا یا بخور دادن هم به افزایش رطوبت پوست کمک میکند؟
حضور در محیطهای مرطوب، رطوبت پوست را بالا میبرد اما بخور دادن و سونا و... نمیتواند آب مورد نیاز بدن را تامین کند. حتی در افرادی که پوست چرب و مستعد آکنه دارند، این کارها میتواند باعث افزایش تعریق و بسته شدن منافذ پوستی و تشدید یا بروز آکنه شود.
ضرورت حفظ آب موجود در بافت پوست
دکتر پروین منصوری
متخصص پوست
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
بیشتر مردم تصور میکنند رازهای سلامت پوست را میدانند اما در عمل میبینیم از برخی نکتههای ساده اما مهم غفلت میکنند و خود را به دردسر میاندازند. مثال سادهای میزنم که همه شما میتوانید آن را بین دوستان و آشنایان خود بیازمایید. از خانمها و آقایان در ردههای مختلف سنی بپرسید برای سلامت پوست و مو چه باید کرد؟ حتما به شما میگویند باید میوه و سبزی تازه بخوریم، آب بنوشیم، از پوستمان در برابر آفتاب حفاظت کنیم، غذاهای آماده و فستفود نخوریم و از این قبیل پاسخها، اما اغلب نمیدانند نوع محصول بهداشتیای که استفاده میکنند نیز خیلی مهم است. اگر شما نتوانید آب موجود در بافت پوست خود را حفظ کنید، در واقع همه رشتههایتان پنبه میشود. منظورم فقط مصرف لوسیون و مرطوبکننده نیست، بلکه محصولاتی است که برای شستن دست و صورت و بدنتان استفاده میکنید. همین صابونی که استفاده میکنید، میتواند سد پوستی شما را بر هم بزند و آن را خشک کند. شامپویی که برای موها به کار میبرید هم همینطور. کم نیستند افرادی که در انتخاب صابون اهمال میکنند و با هرچه در دسترس باشد، دست و صورتشان را میشویند در حالی که اگر شما بهترین تغذیه را داشته باشید و از آب قلیایی و مواد آنتیاکسیدانی استفاده کنید اما به این نکته اهمیت ندهید، نباید انتظار داشته باشید پوستتان شاداب و سالم بماند بنابراین با توجه به نوع پوست خود شوینده مناسبی انتخاب کنید و از پزشک مشورت بخواهید تا مبادا محصولات نامناسب به پوستتان صدمه بزنند.
حفظ رطوبت پوست با مرطوبکنندههای حاوی آمونیوملاکتات
دکتر زهره تهرانچی
متخصص پوست
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
پوست یک فرد طبیعی میتواند تا حد زیادی با مکانیسمهای دفاعی که در برابر از دست دادن آب میانبافتی دارد، رطوبت درون خود را حفظ کند، اما اگر پوست بیمار باشد، این سد دفاعی از بین میرود و مایع میانبافتی به راحتی تبخیر میشود و پوست دچار خشکی خواهد شد. پوست افراد مستعد، بهخصوص در فصل سرد، بیشتر در معرض خشکی است و به محافظت بیشتری نیاز دارد. برای حفظ رطوبت طبیعی پوست و جلوگیری از خشکی آن بهترین درمان استفاده از کرمهای مرطوبکننده حاوی آمونیوملاکتات است. اگر پوست خیلی خشک باشد، لوسیون مخصوص کافی نیست و باید از کرمهای غلیظتر استفاده کرد. در ناحیه دست که مکرر شسته میشود، کرمهای سنگینتر و پمادها بهترند اما برای پوست صورت مخصوصا در افراد مبتلا به آکنه، باید از محصولات مرطوبکننده و بدون چربی استفاده کرد. برای رفع خشکی مو هم نرمکننده یا شامپوهای مخصوص موهای خشک و کرمهای مو مفیدند.
اگر پوستتان چرب است، مرطوبکننده فاقد چربی بزنید
دکتر ابوالفتح محرابیان
متخصص پوست
بیشتر وزن سلولها و آب میانبافتی از آب تشکیل شده، بنابراین دهیدراتاسیون (کمآبی) بدن به علل کاهش مصرف و یا افزایش اتلاف میتواند به صورت عمومی بر روی تمام بافتها از جمله پوست تاثیرگذار باشد ولی سادهانگاری است که تصور شود فقط با مصرف آب زیاد بهطور مستقیم طراوت و رطوبت پوست حفظ میگردد زیراپوست انسان مانند پوست خیلی از موجودات زنده سد دفاعی اولیه بدن است که وظایف گوناگونی بر عهده دارد که یکی از آنها حفظ رطوبت سطحی بدن است. این وظیفه بوسیله مکانیسمهای دقیق و پیچیدهای کنترل میشوند که بهطور ساده ناشی از ساختمان سلولی لایه بیرونی پوست با آرایش ویژه و ترکیبهای خاص است. دیواره سلولی سلولهای تخصص یافته خارجیترین لایه پوست از ترکیبات خاصی شامل چربی و پروتئین به نحوی چیدمان شدهاند که تا حد امکان از هدر رفت آب و نیز نفوذ مواد بیرونی به داخل پوست جلوگیری کنند.به همین علت هرگونه اختلال ژنتیکی یا آسیب مکانیکی و شیمیایی و همچنین تغییر ساختاری و ترکیبی در روند پیری میتواند منجر به آسیب این سد شده و خشکی پوست و سایر بیماریهای ناشی از نفود مواد خارجی را به دنبال داشته باشد. همانگونه که توضیح داده شد آرایش مولکولی و سلولی اختصاصی لایه بیرونی پوست به طور اختصاصی از نفوذ مواد جلوگیری کرده و رطوبت پوست را مشابه اسفنج در خود نگه میدارد. بنابر این کسی که به واسطه بیماری ژنتیکی و یا اکتسابی مشکلی در این لایه از پوست دارد با مصرف آب به تنهایی مشکلش حل نمیشود و نیاز به استفاده از مرطوبکنندهها و داروهای موضعی و یا حتی داروهای خوراکی دارد.
همچنین واژه مرطوبکننده تا حدی برای مصرفکنندهها گمراه کننده است چون فکر میکنند کرم یا لوسیون واقعا رطوبت یا آب را به پوست برمیگرداند. مرطوبکنندهها آب را از خارج به داخل پوست برنمیگردانند ولی با دو مکانیسم پانسمانی و یا جذب آب به خود دفع آب را از خلال اپیدرم کند کرده و محیط مناسبی را برای بازسازی لایه شاخی فراهم میکنند.
بنابر این بهطورکلی، توصیه عمومی ما مصرف کافی آب برای حفظ سلامتی کلی بدن است ولی باید توجه داشت که این کار در بیماریهای خاص به تنهایی باعث اصلاح خشکی پوست نمیشود و ضمنا توجه به این نکته ضروری است در تعدادی از بیماران مثلا افرادی که نارسایی کلیه دارند و این نارسایی باعث خشکی پوست هم میشود، مصرف بیرویه آب نه تنها باعث رفع مشکل نمیشود، بلکه به علت نارسایی در دفع ممکن است باعث ورم بیمار و نارسایی قلبی ـ تنفسی شود. مثال دیگر کسانی هستند که به علت نارسایی قلبی و یا پرفشاری خون میزان مصرف مایعات آنها باید حساب شده باشد. همچنین خشکی ناشی از کمکاری تیروئید نیاز به درمان خاص خود را دارد.
خشکی پوست سالمندان عمدتا ناشی از مسائل سنی بوده و نیاز به کاهش تعداد و مدت استحمام و استفاده از شویندههای مناسب باشد. کسانی که نقصهای ژنتیکی و خانوادگی به صورت خشکی پوست دارند گاهی نیاز به داروهای خوراکی لازم که توسط متخصص پوست تجویز میشود دارند. استفاده مداوم و به جا از مرطوبکنندههایی که منطبق با پوستهای مختلف ساخته شده و در بازار موجود است به حفظ لطافت پوست کمک میکند. رطوبت منطقه سکونت و نیز فصول مختلف سال نیز عوامل تعیینکننده دیگر خشکی پوست و میزان نیاز به مرطوبکننده است. حتی کسانی که پوست چرب دارند نیز ممکن است نیاز به مرطوبکننده داشته باشند ولی این افراد و نیز کسانی که مستعد جوش زدن هستند، باید از مرطوبکنندههای فاقد چربی استفاده کنند.
بهترین آب ،آب اردیبهشت است!
دکتر محمد فصیحیدستجردی
متخصص بیماریهای عفونی و محقق طب سنتی
در طب سنتی آنچه اهمیت زیادی دارد، مکان آب است. حکمای طب سنتی معتقدند خواص آب با توجه به مکانی که از آن جاری میشود، متفاوت است؛ مثلا خاصیت آب چشمهای که به سمت شرق جاری است با آب چشمهای که به سمت غرب جاری میشود، تفاوت دارد. بهترین آب از نظر طب سنتی، آب باران ماه دوم سال و آب چشمه است. البته آب باران اردیبهشت ماه را باید بعد از چند بارش و در مناطقی که هیچ نوع آلودگی و گرد و غباری وجود ندارد، جمع کرد و مثلا آب اردیبهشتماه تهران، آب مناسبی برای نوشیدن نیست. آب چشمهها هم در مقایسه با آبهای جاری که حاوی املاح بسیاری هستند، املاح کمتری دارد. آب لولهکشی بهدلیل کلر و سختیای که دارد از نظر طب سنتی برای نوشیدن مناسب نیست، بنابراین دستگاههای تصفیه آب چون کلر آب را میگیرد و املاح را کم میکند، میتواند مفید باشد. نکته بسیار مهم دیگری که باید به آن توجه کرد زمان نگهداری از آب است. بیشترین زمانی که میتوان آب را نگه داشت، یک هفته است. البته شرایط نگهداری هم مهم است. آبی که شب در پارچ بماند، آب مانده محسوب میشود و نباید نوشیده شود اما میتوان آب را در کوزه یا بطریهای دهانه تنگ و در بسته ریخت. در این ظروف آب تازه میماند. مصرف آب معدنی که در بطری قرار دارد نیز بهدلیل آنکه آفتاب باعث حل شدن بخشی از ترکیبهای پلاستیک در آب میشود خیلی توصیه نمیشود و نباید اجازه داد بیشتر از یک هفته از تولید آب تا زمان مصرف بگذرد.
------------------